Οι ιστορίες είναι ο τρόπος των ανθρώπων να διηγούνται όσα κρατούν καλά φυλαγμένα μέσα τους. Μέσα από αυτές έχουμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αγωνίες και τις επιθυμίες μας. Είναι ένας δημιουργικός τρόπος να αφουγκραστούμε τον εσωτερικό μας κόσμο καλύτερα. Η ανάγνωση, επομένως, ενός καλού και ποιοτικού βιβλίου φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευεργετική για τα παιδιά. Μέσα από τα αναγνώσματα με τα οποία έρχονται σε επαφή οι μαθητές, έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν και να επεξεργαστούν σκέψεις και συναισθήματα που τους γεννιούνται ακούγοντας τις ιστορίες των ηρώων.
Όταν ακούμε μια ιστορία, φαίνεται πως ο καθένας από εμάς ερμηνεύει τις κινήσεις των πρωταγωνιστών και τα γεγονότα σύμφωνα με το δικό του προσωπικό σύστημα αξιών. Αυτό συνεπάγεται πως ο καθένας από εμάς στέκεται σε διαφορετικά κομμάτια της ίδιας ιστορίας ανάλογα με το τι τον κινητοποιεί συναισθηματικά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Τα παιδιά διαβάζοντας ένα βιβλίο είναι πιθανό να ταυτιστούν με τον ήρωα, επιτρέποντας στους εαυτούς τους να δουν πως ό,τι τα απασχολεί μπορεί να αποτελεί κοινό βίωμα και για άλλους ανθρώπους. Η ταύτιση με τον ήρωα του βιβλίου τους απορρίπτει τη σκέψη πως είναι οι μόνοι που περνούν κάτι επώδυνο και τους περνά το μήνυμα πως αυτό που τους συμβαίνει είναι κάτι φυσιολογικό και αντιμετωπίσιμο. Μετά την ταύτιση με τον ήρωα, κάτι που βοηθά τα παιδιά επίσης στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησής τους, στο να μπορούν να κατανοούν πως αισθάνεται κάποιος που περνά μια συγκεκριμένη δυσκολία, ακόμη και αν τα ίδια δεν έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο, έρχεται η κάθαρση.
Η κάθαρση αφορά το κομμάτι της επίλυσης του προβλήματος. Τα παιδιά βλέποντας τον τρόπο που επεξεργάζεται ο ήρωας τα συναισθήματά του, που εντοπίζει τις εναλλακτικές του και τελικά αποφασίζει πως θα χειριστεί την κατάσταση, αποτελεί αφορμή για σκέψη σχετικά με το πώς τα ίδια θα μπορούσαν να επιλύσουν τα δικά τους παρόμοια προβλήματα. Τους ανοίγει δηλαδή μια νέα οπτική, την οποία μπορεί μέχρι τότε να μην είχαν καν σκεφθεί. Τέλος, τα παιδιά μέσα από την ανάγνωση περνούν στην φάση της διορατικότητας. Στο σημείο εκείνο, δηλαδή, όπου τα παιδιά θα προβληματιστούν εν γένει για την φιλοσοφία ζωής που τα διακατέχει έως τώρα και όχι απλώς για το συγκεκριμένο πρόβλημα. Είναι το σημείο εκείνο όπου αρχίζουν να καλλιεργούν τον δικό τους τρόπο θέασης του κόσμου.
Τα πλεονεκτήματα, όμως, από την ανάγνωση ενός βιβλίου εκτείνονται και σε άλλα επίπεδα. Αρχικά μέσα από το βιβλίο το παιδί έχει την ευκαιρία να αποδράσει για λίγο από τη δυσκολία που μπορεί να βιώνει και να βυθιστεί σε έναν άλλον κόσμο έχοντας τη θέση του παρατηρητή των πραγμάτων. Επιπλέον, μπορεί η επίδραση του αναγνώσματος να οδηγήσει το παιδί στο να αναθεωρήσει την αντίληψή του ή τη στάση του για ένα συγκεκριμένο θέμα όπως αυτό του ρατσισμού για παράδειγμα. Τέλος, μπορεί να οδηγήσει τον μαθητή στο να αγαπήσει τη φιλαναγνωσία αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο και τα ακαδημαϊκά του επιτεύγματα.
Καταληκτικά, θα λέγαμε πως η επαφή του παιδιού με ένα καλό βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μια γέφυρα ανάμεσα στον εσωτερικό και τον εξωτερικό του κόσμο, βοηθώντας το να αποκτήσει μεγαλύτερη επίγνωση για το μέσα του, αλλά και καλύτερες δεξιότητες διαχείρισης του εξωτερικού του κόσμου. Φυσικά, η ανάγνωση από μόνη της δεν είναι ικανή να προσφέρει όλα τα παραπάνω. Εκείνο που φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η μετέπειτα επεξεργασία του κειμένου, η συζήτηση πάνω στη διήγηση, και ο δημιουργικός τρόπος ανακατασκευής του αναγνώσματος μέσα από τη ζωγραφική, τη σύνθεση, την γραφή, προκειμένου ο μαθητής να καταφέρει να διευρύνει την οπτική του κόσμου του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να καλλιεργήσει την αυτογνωσία του και να μετατραπεί σε έναν ώριμο ενήλικα που θα ζει τη ζωή του σύμφωνα με τις δικές του αξίες.
Λεϊμονή Χρύσα – Ψυχολόγος
1η Δημοσίευση στην εφημερίδα “Θεσσαλία”.
